Już 13 października 2022 r. wejdą w życie przepisy znowelizowanego kodeksu spółek handlowych, wprowadzające m.in. nowość w polskim ustawodawstwie jakim będzie prawo grup spółek, a także szereg istotnych zmian dotyczących sposobu zarządzania i nadzoru nad spółkami handlowymi.
Prawo holdingowe
Nowelizacja przepisów k.s.h. uchwalona przepisami ustawy z dnia 9 lutego 2022 r. wprowadza nowość w postaci prawa grup spółek, zwanego także prawem holdingowym lub koncernowym. Przepisy te będą dotyczyły wyłącznie spółek dominującej i zależnej w ramach uczestnictwa w grupie spółek, które zgodnie z definicją zawartą w art. 4 k.s.h. rozumieć należy jako „spółkę dominującą i spółkę albo spółki zależne, będące spółkami kapitałowymi, kierujące się zgodnie z uchwałą o uczestnictwie w grupie spółek wspólną strategią w celu realizacji wspólnego interesu (interes grupy spółek),uzasadniającą sprawowanie przez spółkę dominującą jednolitego kierownictwa nad spółką zależną albo spółkami zależnymi”.
Co istotne, wprowadzenie powyższej konstrukcji pozostanie bez wpływu na dotychczasowe definicje stosunku dominacji/zależności pomiędzy spółkami, zgodnie z definicjami ujętymi obecnie w k.s.h. – warunkiem objęcia spółek regulacjami „prawa koncernowego” jest wypełnienie przytoczonej definicji. O ile zatem spółki nie podejmą działań w ramach podjętej w określonym ustawowo trybie uchwały, realizując interes grupy spółek, to grupa spółek nie powstanie, a zastosowanie znajdować będą dotychczasowe regulacje dotyczące dominacji i zależności, oparte na stanie faktycznym związanym z posiadaniem np. bezpośredniej większości głosów na zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu czy też uprawnieniami w powoływaniu i odwoływaniu członków organów itp.
Warto podkreślić, że grupa spółek nie staje się nowym tworem w rozumieniu podmiotowym – nie ma odrębnych organów czy też regulacji wewnętrznych i nie tworzy tym samym nowego rodzaju spółek. Spółka dominująca może natomiast wydawać spółce zależnej „wiążące polecenia” dotyczące prowadzenia spraw spółki, oczekiwanego zachowania spółki zależnej czy też korzyści dla grupy w przypadku spełnienia polecenia. Spółka dominująca uzyskuje także dostęp do przeglądania w każdym czasie ksiąg i dokumentów spółki zależnej oraz żądania udzielenia przez nią informacji, określone uprawnienia i obowiązki uzyskuje także rada nadzorcza spółki dominującej. Uczestnictwo w grupie spółek ujawniane jest w KRS i wpis ma charakter konstytutywny.
Nadzór właścicielski
Drugim znaczącym zagadnieniem ujętym w nowelizacji k.s.h. jest wprowadzenie nowych obowiązków i uprawnień rady nadzorczej w spółkach kapitałowych. Do najważniejszych można zaliczyć:
- wprowadzenie obowiązku corocznego sporządzania i składania zgromadzeniu wspólników lub walnemu zgromadzeniu akcjonariuszy sprawozdania z działalności rady nadzorczej;
- wprowadzenie uprawnienia do żądania od zarządu, prokurentów i osób zatrudnionych w spółce sporządzenia lub przekazania wszelkich informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień dotyczących spółki oraz spółek zależnych i powiązanych- spełnienie tego zobowiązania jest zabezpieczone odpowiedzialnością karną ww. podmiotów, m.in. grzywną w wysokości od 20.000,00 zł do 50.000,00 zł albo karą ograniczenia wolności, a w razie prawomocnego wyroku sądowego – pozbawienie możliwości pełnienia funkcji członka zarządu, rady nadzorczej, likwidatora oraz prokurenta w spółkach kapitałowych;
- wprowadzenie w spółkach, których sprawozdanie finansowe podlega badaniu, obowiązkowego uczestnictwa o biegłego rewidenta spółki w posiedzeniach rady nadzorczej, których przedmiotem jest ocena sprawozdania finansowego spółki oraz z działalności zarządu, ocena wniosków dotyczących podziału zysku oraz sprawozdania z wyników tychże ocen,
- wprowadzenie możliwości podjęcia przez radę nadzorczą uchwały w sprawie zbadania przez doradcę rady nadzorczej określonej sprawy dotyczącej działalności lub majątku spółki,
- ujednolicenie ustawowych standardów podejmowania uchwał rady nadzorczej, tj. w głosowaniu jawnym i bezwzględną większością głosów;
- h
Zmiany dotyczące zarządów spółek kapitałowych
Nowelizacja k.s.h. obejmuje także, w nieco węższym zakresie zarządy spółek kapitałowych – z najważniejszych kwestii, oprócz aspektów formalnych dotyczących podejmowania uchwał lub sporządzania protokołów z posiedzeń, warto zwrócić uwagę na wprowadzenie obowiązku przekazania radzie nadzorczej na jej żądanie wszystkich informacji, dokumentów, sprawozdań oraz wyjaśnień dotyczących spółki (lub ich sporządzanie).
Modyfikacja zasad odpowiedzialności członków organów
Interesującym i potencjalnie doniosłym novum w regulacjach dotyczących spółek kapitałowych jest także wprowadzenie zasady business judgement rule, która wyłącza cywilnoprawną odpowiedzialność członków zarządu i rady nadzorczej za szkodę wyrządzoną spółce, jeśli działali oni w sposób lojalny wobec spółki i w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego, w tym na podstawie informacji, analiz i opinii, które powinny być w danych okolicznościach uwzględnione przy dokonywaniu starannej oceny.
Podsumowując, zbliżająca się nowelizacja jest największą tego typu zmianą regulacji kodeksu spółek handlowych od lat i to zarówno z uwagi na wprowadzenie zupełnie nowego formatu działalności w postaci grupy spółek, lecz także na istotne zmiany dotychczasowych regulacji w zakresie nadzorczym oraz zarządczym spółek kapitałowych, które będą dotyczyć większości aktywnych spółek kapitałowych w kraju.
